Martes, Disyembre 6, 2011

Gips


Nasina man kaw gajod kay nag-ibyat-ibyat man an krismas tre nila ni Boknoy. Bagan plastic man sija na pinalit ija Papa sa syudad. Hay, unhon man gajod nim na pobre man kaw... Makontento dakan kaw nan ini ijo - bakhaw na inutod mo didto dapit sa Baybay. Magtarutot kaw nan kini nan sigarilyo nan ibutang sa tumoy nan mga sanga. Bitajan mo nan mga karaan na krismas kard, payt na! Maghimo sab kaw nan kadena na kini gihap nan sigarilyo para ilambod nim sa kahoy...
Inig pasko sab, hamok na pagkaon sa ila, dato man gud sila... Jaoy cake. Sa ijo, molinya pa kaw sa bakery para kaapas nan Amerikanbrid. Hidhiran nan margarin, butangan nan asukar na puti, lami na man sab. Kun jaoy ila apple, im sab kabuton an gyubana na im taglubong sa humay sa may basanday... tam-is na! Kun swertehan magluto si Inse nan maja blanca. Magdukdok nan mani balor dos, lami-lami na!

Makakwarta na sab kaw kuman pasko kay mamasko kaw sa im mga ninong hasta ninang. Di kaw lam kan Papa Inggot kay palampasuhon kaw anay ampa kaw hatagi nan singko pesos... Pakan-on kaw sab sahay nan bibingka pero mahidlon man sija! Jaoy grapes sab nila ni Boknoy pero amo ra man nan balingbing na lami! Im tipunon im kwarta para kapalit kaw sinelas na ganing. Nabigtas na man lam jaon imo.

Mag-party pa raba kamo sa eskwelahan. Mangajo kaw nan kwarta kan Nanay nim kay palitan mo nan gips si Mam. Di na kaw maghamok kay amo ra gihap, di kaw gipan nila. An mag-gips sa im amo day im palitan. Curly Tops dakan siguro sa ila ni Insik Luis nim palita. Jaoy sab Sour Ball pero kagamay... Nan iska tuig nagkalipay kaw gajod kay nakadawat kaw nan labakara. Hinatag ni Amy. Buotan gajod sija kay bagan lumon pa man sab kamo...

Ayna di rakan kaw anay magdumdom aton pasko kay malajo-lajo pa man sab. Jadtoy nagpasingod na karabaw na may balsahan kay magpagaling siguro. Magsakay-sakay dakan kaw! Pagkahuman, jaon may nahuyog na paka nan palmera, ipagujod mo kan Nognog an tumoy, moingkod kaw sa paka, para magsakay-sakay sab. Mahilis raba sahay magpaso an im labot!
Hanapon mo sab im ganing na medyas naj-an kay im ibitay sa ijo diskanso. bas makaagi si Santa Klaus hampan butangan nan chokolet an medyas! Pinta raba na suyom-suyom sa ijo diskanso!

(kodak: gadgets-reviews.com)

Biyernes, Nobyembre 4, 2011

Bayle, Tibuok Kalibutan


Hapla gajod kuno si Imelda mobayle ugsa sija sikat sa baylehan. 

Naglaong si Nanay mo na sa sala kaw matuyog kay ija tag-dyaga si Imelda kay bas kasilutan sija sa ila organisasyon. Iban ni Imelda si Margie gikan sa ilaja... Gwapahay sab kita sila duha ugsa hamok na ulitawo na mamisita kun jaoy na bayle sa ijo lugar. Mangita kaw naz-an nan bayle...

Dad-on mo an ispat ni Tatay mo na upat an battery kay kun jaoy ayok im igsugat bunajan mo gajod nan ispat kay haba balitaw hampan bagan aluminum sija. Lig-on. Dig-itan mo lam pagpasiga kay bas moayop naz-an. Tungay-duyom na raba mahuman an bayle... 

Tagdyagan mo da hapit an distansya gikan sa ijo hangtod sa baylehan.

Nagpa-ribbon na an mga mamaylihay pag-abot nimo. Di man kaw kasuyod, magsilib-silib dakan kaw sa koral na kajawan. Total kita man sab...

Hagba an bangko na tag-ingkoran nan mga dyaga. Jadto dapit si Imelda sa operator hasta sa announcer. Pagtukar gajod nan Scorpion na banda das-ak dajon an mga ulitawo nag-ilog sa mga dyaga. May na dire da mag-agi sa likod. Hingkit-an mo dajon si Imelda na si Tido an nakagujod. An iban na baji tagduoon an ila mga alima sa dubdob nan mga ulitawo pero si Imelda aja habit kan Tido. Amo baja jaon an hapla!

"An sunod na tokar sweet music!" singgit an announcer. "Para da ini sa may ribbon! An yay pinikit na ribbon, sukton..."

Kagaas dajon an tokar pagsugod kay bagan gasgas na an plaka: First, there was nothing, but a slow glowing dream... That your fear seems to hide deep inside... Nagpahiyom gajod si Konsehal Dodo samtang nagbayle kan Imelda... In a world made of steel, made of stone... Pinakaswit pa ni Konsehal an ija siki kada libot nila ni Imelda...

WHAT A FEELING! Mikalit pagpaspas an tokar. Bagan himpugwatan an mga ulitawo na uno baja na HOT MUSIC man adto. Buhi dajon sila nan nagsugod pag-dapo-dapo nan alima. Si Konsehal namuya an wayong na amo ra hingka-bubuan an paso na tubig. An iban nag-kisi-kisi dakan. Dapit sa pirtahan nag-abog da an agi ni Tay Endong kay bayong-bayong... lupa man didto na parte.

Tagsuod ni Konsehal an operator. Nahadlok kaw bas sumbagon pero aja ra baja molaong na: Uno jadto na tokar, sa sunod, Wandipul Tonayt ho? Jango dakan an operator kay hinhuyasan sab...

Miabot an mayor. Hunungon gajod jaon taud-taod kay pasajawon si mayor nan Donation Dance. Ya gajod kaw masajop kay Cha-cha an gusto nija. Sangkiig na migujod kan Imelda si Mayor. Amo ra gajod nan manok na nagsakiki pag-cha-cha na nila. Tagsuyong mo an bata nija na ulitawo bagan namasawbasaw dakan tawon kay si tatay nija amo ra gajod nan ugis na tinarian!

Bagan nasina man kaw gajod kun-o pa kaw modako para makapamayle na sab. Dyaga pa kaha jaon si Imelda inig dako na nimo?

Kaon dakan kaw bubble gum na Tarzan!

(kodak: chinawholesalegift.com)

Martes, Oktubre 25, 2011

Habak


Hapit na sab pista nan mga patay. Mokadto na kaw sab sa sementeryo iban nila ni Dodo kay mag-umoy nan hilis na mga kandila. Pormahon na lingin para plorwaks sa ijo sayog. An jaon maitom-itom na, tunawon dakan sa sarsa na tagbaag sab sa kandila. Hampan kun mosiga na an tunaw na kandila, piskan nan tubig para mahimo nan Santilmo! Maninggit dajon kamo kay kabibo maghimo nan santilmo.

Pero kun duyom na gani hampan matukod jaon santilmo, hadlok na karajaw. Hain pa kaw gawas na manlanat raba kuno jaon. Sanan jaoy kuno kayag na nagkundinar na mag-gujod nan kadena. Jaoy sab pari kuno na magsakay nan kabayo na puti! Basta pistang minatay na gani, mabibo kun adlaw sa sementeryo pero sidangay sab mogawas kun duyom!

Nan iska tuig, may im higaya na nagstorya na nakakita kuno sija nan baji na taas an buhok tungay duyom. May daw naglagutab sa ila likod. Lahing adto! laong sija. Ija puwakon an nijog kay para isagol sa ginat-an pagkasilom. Paggawas na nija sa ila likod, nagtindog sa kapun-an nan nijog an baji! Hikoy ija itlog hampan nakatil-is gajod sija pangihi nan midyagan na sija balik sa ila suyod. Kumpot sija haboy kay bas moapas an baji.

"White lady jadto!" Milagat an mata ni Iya Ondit paglaong sa ija. 

"Bagan puya man an baro Iya," tubag sab an im higaya.

"Na di kwan adto... ayok na muluparay!" kalaong nimo na molaong si Iya na Red Lady jadto.

"Na uman didto man sija sa kanijogan Iya? Bas sija kahuyugan nan lahing?" padajon pa gajod imo higaya pangutana...

"Di jaon sila dutlan na bisan uno, bisan langkay pa o iska bulig na botong an mahuyog kay gamhanan ton!" Nagkadako na gajod an pagkalagat nan mga mata ni Iya Ondit nija...

"Unhon man jaon sila pagsumpa Iya, bas timan-an ak nan jadto kay misuyong raba dak!" bagan kahajaon na gajod an im higaya.

"Na, mag-habak na kaw gajod. Mokadto kaw sa ila ni Iyo Tikyo nimo sa Doot kay manyambay man sija. Magdaja kaw daan kapsula, pangajo kan Ingko nimo kay pulis man," tambag nija sa im higaya...

Sunod adlaw, nasina kaw gajod sa im amigo kay binakos na nija an habak. Nylon an taghukot sa kapsula na tagkipi para di mahukad an suyod.

"Kuyo nan Santo Kristo na nagtigtig ni Iyo sa kapilya nan Birnes Santo amoy jaon sa suyod," laong im amigo.

"Kay mahadlok an wakwak sa kuyo?" nagutana kaw kay inosente man lagi pa.

"Amoy laong ni Iyo Tikyo. Tagsagulan sab daw nija nan pinamaya na atay nan hayas na ija nadakop sa kuyba," ya na kaw katingog. Na kay di man mutoo si Nanay mo nan habak ugsa kutob dakan kaw sa kasina.


Kuman pistang minatay mangadto na sab kamo sementeryo. Hingkaisgan an isa pa nim ka amigo ija Mama kay milaong sija: Ma, uman ya may at patay, kabibo nila!

Simbako! Laong ija Mama. 

Hain pa anhi santilmo?

(kodak: en.wikipilipinas.org)

Lunes, Oktubre 3, 2011

Lugod


Imbes kay mopanaw na kaw tana kay magduwa nan Bilin-bilin Nan Kawit, tagtawag na sab kaw ni Nanay nimo: Ibuyad an battery kay moayop na an radyo. Mamati ak naz-an nan Handumanan Sa Usa Ka Awit kay bagan gana ad-on na kaagi!

Im tagdali-dali paghuslo an battery sa linukot na kini na sudlanan. Ugsa baja dali da miayop kay di man kun itom na battery an tagpalit, puya da man! Naghanap kaw dajon nan parte sa bintana na naigo nan suga. Tagplastar mo an unom kabuok battery... Nay, jaon na may nalata na isa kabuok! Tubag sab dajon si Nanay nim: Jadtoy isa na ak tagpiot sa imabaw nan aparador!

Ikyas kaw dajon pagkahuman. Modiretso na kaw tana sa ila ni Tonio nakay may damtrak na naghukad nan graba sa eskina kay sementuhon na siguro. Dyagan kaw dajon pasingod sa nag-bukid na graba kay maghanap kaw nan lugod. Gana gajod jaon malingin-lingin hampan mahait-hait sab kay para gajod malugod an mga buling! 

Nakabagat kaw sab nan lapad na bato na puti an kolor... amoy jaon baseyo nim inig taksi nijo nan payot nan sigarilyo... Singko kibali an Champion, dos an Hope, sengkwenta an Malboro hasta Winston! Mahamok gajod im kwarta-kwarta nan ini na baseyo kay gana na pagkalapad. 

Miuli kaw anay kay ibutang mo sa ijo pantaw an duha ka lugod na im hibagtan. Pag-abot mo sa ijo, namati na si Nanay mo nan drama. Laong an radyo: Akong bukahon ang akong mga mata. Uy! Unsa kining akong nakita? Kinsa man kanang kauban sa akong bana? Singgit dajon si Nanay mo: Atete! Nangabit baja ton im bana Day! Di na gajod nim pasayloon kay kaduha na gud! Nakurat kaw kay kalaong mo sin-oy tagbanghag ni Nanay mo an radyo man baja! Nagsinok da kaw sa kusina kay bas na kaw sab suguon kun kit-an...

Pagbija mo sa ijo, an paninggunon nan radyo amo ini: Gihilak ko ug kusog ang akong gibati Ate, mura gyud ug gitabunan ko sa langit niadtong panahuna! Nangutana pa gani ako sa Diyos nga NGANO MAN? Hampan misagbat na sab si Nanay mo: Amo kay sobrahan da nimo pagpa-dada to im bana! Kun ako, gira gajod, ay na pa!

Dyagan na kaw sab palajo sa ijo. Pag-abot mo sa ila ni Tonio nagsambara na sila kay magtago-tago... Mo-entra gajod kaw hampan magbaylo dajon kamo ni Peping nan baro para makulto si Tonio... 

Pirme man kaw lam maigot kada duwa...

(kodak: jamactivewear.com)

Martes, Setyembre 27, 2011

Pinaksiw, Pinutos nan Dahon nan Mangga


Naka-bale si Tatay mo sa Insik nan isa ka lata na Milo. Magdali-dali kaw pagtarutot nan papel para sudlan mo nan unom ka kutsara kay kun abtan kaw ni Nanay, na makibit gajod an kilid. Manaog kaw dajon para magpaila sa im mga kaiban nan imo tinarutot na Milo...

Sabado man jadto, nagkahagaran an imo mga amigo na mangabay. Nagtugon dakan kaw kan Iya Metring na lang-on sila Nanay nim na mokadto kaw sa dagat. Tagbaybagan mo anay nan lansang an kimpit nan im sinelas kay nabugto na man gud. Pagdukdok mo nan lansang, hilis na baja gajod an sinelas kay an gid-anan gani nipis na karajaw jaon nay mga lingin-lingin na porma. Magpapalit da kaw kan Mano nim kun makadaog adto sa buyang...

Pag-abot nijo sa Baybay nagsugod na pagbira an mga mangabajay sa pisi na dako hinukot sa ila hawak. Hawid dajon kaw sa dako na pisi na sumpay sa baling. Nabati nimo an kusog nan iban na mga mangabajay kada bira nan pisi. Ya kaw kahibayo kun hamok ba na kuha an baling pero hapit na sa baybajon an baroto na nagsunod sa baling...

Pag-abot na sa mabaw, mi-imabaw na an baling... nagpisi-pisi an pinta kahamok na bolinaw! Sugod dajon kamo paghakop nan isda. Taghubo nim an im baro, tagbugkot sa may liog dapit para di molapos an mga isda. Mga upat ka kamas napuno na an im baro ugsa atras na kaw sa may buhangin. Bagan hingkasudlan an im talinga nan tubig. Balik kaw kadali sa dagat para mag-ugom nan tubig. Imo dajon tangalimugmog, tagbuga hampan tagbutang sa imo payad nan tagpa-tuyo sa im talinga. Nan, nagpiktaw-piktaw kaw na pina-takilid para kibali makabig an tubig na misuyod sa im talinga. Nawaya man sab hino pagka-taud-taud...

Pag-uli na nimo, nagdyagan kaw hinawiran an baro na may isda sa pikas, an pikas na alima sa imo kampopoy kay bagan mahubo na. Ya nim karajaw todahi im pagdyagan kay bagan matangtang an lansang na im tagbaybag sa im sinelas...

Naghangos kaw pag-abot sa ijo... Sa likod kaw agi kay bas mabasa an sayog. Pagbutho gajod ni Nanay mo sa may kusina:

"Nag-anan na kaw sab nan Milo amo? Ay-ay kaw na bata, di nim jaon kan-on kay aja jaon timplaha kada pamahaw da! Uman iton im daya nagtuyo man?"

"Nay, jari bolinaw ak pinangabajan.." bagan nahadlok kaw kibiton.

Nautro an wayong ni Nanay mo na bagan naluoy dimo…"Na hala, pagkuha dajon nan dahon nan mangga kay magpaksiw ta. Manhinab-ang kaw dajon..."

(hulagway: hellinahandbasket.net)

Martes, Setyembre 20, 2011

Magpasigin kay Tagsawan


"An kan Liklik mga saging, aya mamunga kay taghangin, kun waya pa hangin-hangina, an kan Liklik saging namunga na," kantahay si Nanay nim samtang tag-buwa an bata na gamay. Amo ra putos an bata kay an buwa sako nan arina na General. Tagbugkot an kada tumoy, nan taghukot sa pisi deretso sab dajon na pagkalambod nan pisi sa haligi. Nagsalut si General hampan an im manghod nagbalingon sa ilayom nan buwa...

Jaoy sab buwa na uway sa ijo diskanso. Kun way sugo ni Nanay nim, ganahan kaw gajod magsakay-sakay. Todahan mo pagkundas para taas an paglabjog. May kaisa balitaw na hapit kaw mapuli sa buwa kay sobra da na pagkalabjog. Dagaton si Pitoy kun kamo duha mag-buwa ugsa di na sija mulakip paghigda dimo...

Kaina, naghigdaay kaw sa buwa hampan nag-istoryahay sila ni Nanay mo hasta ni Iya Mansing na ijo silingan. Nagpatuyog-tuyog kaw kaw para kaw gajod makabati ila kukabildo: Aja jaon baranga si Soling kay pinta ka libakera! Buylo an tingog ni Iya Mansing. "Sajonan kaw, tagpasanginlan nija si Minda na kabit kuno ni Berting! Ugsa man jaon midako an tijan. Ya sija kahibayo na mamarangay na kaliwat iton sila ni Minda? Ay na pa, nan paghi-anak gan kan Minda jaoy daw kaluha na hayas! Ugsa, inday kun unoy suyod jaon tijan ni Soling! Tagdautan ton!"

Tanhuyasan kaw nan tignaw sa buwa. Imo raba nasumbag si Boknoy na bata ni Minda. Ayang-ayang isab magpadaug-daug kaw na tagsiko man kaw pagduwa nijo gapis-gapis. Pero ya man siguro nija adto tujua. Pinta ra ba na haja ni Boknoy! Hampan taglang-an kaw nila ni Goryo na: Tiwas kaw gajod! Iulit kaw ni Boknoy sa ija Nanay hampan barangon kaw! May raba daw ija tagpakalibang nan danggit na ikog an nag-una! Laya-laya na raba tun tunok nan danggit!

Nanim-as kaw nan panihapon na. Tangutana kaw ni Tatay mo na uno ya kaw ganahi mokaon na paborito man tana nim an ginat-an tinabal na bolis sinagulan nan kalamunggay. Naglingolingo da lam kaw... 

Taud-taud, miabot na sila Iya Toping hasta ija bata kay magpatapa. Manapahay man si Nanay nimo. Tagkumputan nan haboy an bata hampan nagkuha nan luho na may baga na tagkujaban ni Nanay mo. Tagplastar an sampon nan letse sa imabaw nan baga nan nagjam-jam si Nanay... Taud-taud, tagbutang na an tawas sa lata... Nagsili-sili samtang natunaw an tawas... Pagmaya, hurot kamo mitan-aw sa tawas. "Naporma man nan kalo nan dewende ini!" laong ni Nanay mo. "Tag-tiaw-tiawan ton im bata nan mga dewende kay inday taghilabtan mo man Neng an jaon dyakit sa ijo likod?" Mijango an bata: Naglabak ak nan hinugas kabii hampan ya ak makalaong na TABI TAWO!

"Ay na, mag-ihaw gajod kamo nan dumyaga na puti an kolor, ibutang sa dyakit para di na kaw paghilabtan nan jaon mga gwatse na dewende!" Amoy laong ni Nanay mo.

Pag-uli nila Iya Toping, mihangjo kaw na taphan kaw sab kay tagsawan kaw nan ya kaw kasabot kun uno. Misugot sab si Nanay nim kay may pa may sobra na tawas hasta kamangjan. Kujab na sab sa luho na may baga, tagbutang an tawas... nagsili-sili... mimaya...

"Uman ini? Isda? Tagsawan kaw nan isda?" nagkabuyong an tingog ni Nanay mo na nangutana dim.

Haja mo gajod! Gakos kaw dajon kan Nanay mo, nagbakho na milaong: Nay, sumpaa nay! Di nak makaya malibang nan danggit kay kalaya nan ija tunok!

(hulagway:peterdickinson.hubpages.com)

Lunes, Setyembre 5, 2011

Samtang Naghilumyom an Hinangkan



Kilom-kilom na. Bagan mitim-as na an puya anay na langit pasingud na pagdugyom. Nakalitan kaw paghibati mo im ngayan... Tagtawag kaw ni nanay nim. "Pagpalit didto gas kay hurot na an at paka-adlawan." Kuba dajon an im dubdob. Molabay na kaw sab sa bayay nila ni Mana Bersing na taghanog na ayok. Hala lam kay modyagan da kaw...

Hinawiran an lipig, kusog an buto-buto nan im kasing-kasing. Kibad kaw dajon na dumyagan. Tagduhoy mo an lipig sa tindera pag-abot mo sa tindahan nan Insik. "Uman taghuyasan man kaw?" nangutana si Melda. "Aya, nahadlok ak nan ido!" tubag sab kaw. Sa im huna-huna, an pagbalik na man sab...

Di na kaw kadumdom tag-uno mo pag-uli basta kay bagan katuyohon an im lakang gikan sa tindahan pauli... Misuyod sa im huna-huna an mga istorya nan mga bogoy-bogoy: Magpahipi jaon ayok dapit sa may kalipayan hampan baboy na ija porma. Puya an mata, sahay molupad jaon mahimo na dako na kagi. Haros na sab im dyagan...

Pag-abot sa ijo, diretso dajon sa kusina kay naghanap dagmay. Maghimo na kaw nan bag-o na moron kay jaon nay burot-burot na parte sa sindihanan nan karaan na suga. An dagmay amoy himuon na pabilo. Ihuom anay kadali sa gas an panapton para makahunop an gas...

Nahinumdom kaw na jadtoy baja ipadrowing sa imo nan im maestra. Na di raba kaw kahibayo magdrowing. Magpailag dakan kaw. Magkuha kaw cocomband para bas-on gamay nan gas. Ipailag an piktyur nan tawo hasta miya... Silom, mag-ajag na gajod kaw kay bas kaisgan na kaw sab ni Mam. Lain raba sija kay padupahon kaw kun di kaw ka-memorize multiplication table. Hampan butangan nan libro an im duha ka alima...
                                                      ***
Pangkahuman panihapon, nagdali kaw panhugas plato kay mag- asayment pa...

Uman adto? Bagan may mikyagi sa kusina? Inday an kagi na man jaon! "Nay, nay, haman si Ingko!" Nanghinaot kaw na ya mopanaw im maguyang kay kada duyom man sija sa ija kihajan. Magpaiban kaw kay mangatuyog na man gud jaon sila ni Nanay nim pagsajo. Kadugay sab ni Tatay mouli, adto nagisda... "Adto nag-uyag!" tubag ni Nanay mo. Na, ya nay gajod lain himuon, magdalidali dakan kaw pagpailag.

Sa paghigda mo na sa lantay, mikagiit an karaan na na kajawan, misuot kaw sa imo moskitero nan taghuyop an moron... Bisan malangka, naghaboy kaw. Hamok na huyamham an nanggilok sa im alima hasta na sa liog gikan sa haboy. Nakabati kaw nan nagkapakapa. Hapit kaw mosinggit pero nahinumdom kaw na an hinagkan matod naghilumyom na sa pugaran. Tagkuhaan mo raba adto nan itlog kaina kay tagsagol sa Tru-Orange...

Pijongon dakan pagdajaw an mata para mahikatuyog. Magsag-ob pa raba kaw pagsajo... "Amahan namo nga anaa sa langit..."


(hulagway:newtothefarm.blogspot.com)

Sabado, Agosto 27, 2011

Si Juanito, Kinse...



"Siguroha kun kajawan ba jaon na dabong o kajali kay basi pait, magkagod kaw dajon nijog kay lutuon an sud-an," laong si Nanay mo adiser sija migawas kay magkuha nan tangyad. Mikadto kaw sa likod ijo lagwerta kay magbunot na nan nijog. Imo tagpili an jaon dugay na nim na pinuwakan sa ijo likod. Basi jaoy bowa... Nahitaghijom kaw na baga-bola da nan pingpong an bowa pero payts na...

Taghom na matam-is tam-is an sabaw nan lahing na im tagdayundon sa bowa. Tagtrapohan mo an sundang na im tagbuak sa nijog kay maghilibis kaw nan unod adiser nim kagdon. Pinataas na pagkahilibis, im dajon tag-guntan an unod sa pikas tumoy hampan tag-alsa para mobitay. Sa pikas tumoy taghinay-hinay nim pag-ingkib an unod. Tag-anam anam pagkibkib hangtod nahurot...

Tutaghujay kay busog-busog na, tagkuha nim an kagdanan na kabayo. Tagtrapohan an nag-gasang-gasang na parte kay bas lipa. Tagkabay-an mo dajon an kagdanan. Hinawiran an pinikas na nijog, tagkumpas mo na sa kilid magsugod pagkagod pasingod sa tunga para di mausik. Kanta-kanta kaw dajon nan "Bayle Tibuok Kalibutan" samtang nagkagod-kagod... nagdumdom sa bayle sunod semana... makahabit na sab nan dyaga...

Pagkatapos tagpuga an gata, im taghipos an sapay kay ibahog sa baboy... Miabot si Nanay nim tagsugo na kaw sab magtil-ag nan bugas. Mireklamo kaw kahapon na lisod na magtahop kay guba-guba na an nigo pero naglaong man adto sija magpalit da nan bag-o... Tagpil-an mo an bugas kay may lagko na tipasi hasta bato na nahisagol... Magkilis kaw sunod... isagol sa sapay an una na kinilis para sa baboy... Nan maghaling para itangka an kaldero para matugna...

"Kuhaa jadto daing sa imabaw nan abuhan, tagbitay ko suyod sa basket kay isagol ta sa dabong," amoy laong im Nanay samtang naghiwa nan jaman. Paghihatag nim nan daing na isda tagpakita kaw ni Nanay mo unhon pagluto nan ginat-an na dabong na may sagol na buyad... "Kun matiguyang na ko hampan maka-asawa kaw nan poloho hasta yay probitso, simay magluto dimo? Ugsa pagtuon unhon..."

Nakasipyat kaw na hurot na an lukay na binagusan na tagbitay kilid sa lamesa na ijo ipanotpik, midali-dali kaw pagkadto sa ijo likod nagdaya nan kutsilyo kay mag-utod nan lukay. Samtang naghuyat kaw na maluto an tinugna, tagbagusan mo an mga lukay para jaoy na sab ijo totpik...

"Hugak-hugak na an ikatuyo na gay-gay sa hagdan... tabangan mo ta pagpanday silom kay marduyom na man kuman," amoy tingog ni Tatay mo pag-abot.Pinta na lapok nan siki kay gikan sa basakan. Mideretso sa likod nijo kay magtimba sa atabay nan tubig para manhimasa...

"Pagsukad na kay mangaon ta. Taggutom na iton si Tatay mo..."

Bag-ong pabilo an moron ugsa arang kasiga. Di karajaw kun puti an kan-on kay bahay pero hamot kay paso pa... Marajaw na pagkagata nan dabong, lami isahog an sabaw hasta paresan nan tiskog na gamos na mayupgas... Kit-an mo na bagan malipajon man sab sila ni Tatay hasta ni Nanay mo samtang nagsungit nan tagsa ka hakop na kan-on na sinabwan nan ginat-an...

Pagkahuman paghugas plato, asayment na sab anay.

(kodak: buhaypilipno.com)

Lunes, Agosto 15, 2011

Lukata na Ijo Kodak!


Magkita na gani kay pista, pinta ka bibo, linaghajay dajon an mga baji, maghagaran dajon nan inom an mga lyaki... hampan magkodak-kodak dajon. Gana kuman kay jaoy nay taglaong na digital camera. Mauno kun kapila kaw kodaki di na magkabiro kun kahutdan nan film. Di na sab magpa-tenga. Kay an mangodakay sa una, mangajo gajod anay nan adbans na bajad kay bas di nim lukaton an kodak!

Kun suyungon gajod nat an mga kodak na black and white sa una, mahibuyong ta na bagan panga-gwapo hasta gwapa nila sa una amo? Bagan an rason nan jaon kay ila man gud hatagan nan panahon an pagpakodak. Mag-kupyor an mga baji nan buhok hasta maghidhid nan pagwapa para gana an kuha. Maghanap pa gani nan mga tanom na namuyak kay adto moposing - maghawid sa dahon nan buyak... kun dili, bukyaron an saja sa may bermuda. Mag-bloomer man jadto sila ugsa di magkabiro na masugit si Neneng sa ubos.

An buhok nan mga layaki pitpit isab nan pamada. Palm Beach an karsones hampan Calypso an style nan polo. Pagpislit sa camera, mobuto an flash...

Kuman, amo na ini an panhikit-an hasta panhidunggan nat kun magpakodak:

*WACKY! - kibali di moposing nan iksakto, puyde kaw motiway, libaton an mata, mopiktaw, butangan nan sungay an kaiban or mosinggit na kita an tilaok. Di jaon makaangay sila ni Auntie kay kun magpakodak gan kuno, hutad an wayong!

* Pagkahuman gajod pagkodak, mandyagan sa nagkodak kay silibon dajon an kuha. Kun yaot gani "I-DELETE gajod jaon!"
(Si Mano Tatod tagpakodak ija mga pag-umangkon gikan sa Manila, nagkawaya-waya paghanap nan silibanan para ija kit-an an mga wayong. Paglaong nan ija mga pag-umangkon na tan-awon dakan sa jaon square na nagsiga, milaong sija: Kamo baja ini? kalaong ko TV!")

* LOW BAT NA KO! Nagutana si Mana Dede kun nauno na kuno jadto ija bata? Lowbat na daw sija Mana! Laong si Mana, Ay ay kaw na bata kaw, kay uno na sab baja im tagkaon!

*RED EYE na nimo? Duyom na gani kinahanglan na pinduton jaon na parte sa camera kay kun dili, amo ra kamo usahay nan tag-masmas o molaong an iban na amo da kaw bampira!

Ayna magkalipay gajod na nagkitaay. Ugsa toda an pagpahulagway! Rombo nila kuman sa dagat kay pangaliguan an salin sa pista.

An ak gajod hinumduman kun kaliwas, an ak lola na molaong dajon na: Pangajo nan baga sa silingan kay pasuon jari mga linuto. Magkadlis dakan ta lola nan posporo! Dili kay usik an isa ka palito, kay an piso di maumpleto kun waya an singko!

Magdyagan nak dajon nagdaya nan iska lungog na may baga para maapas paghaling pag-abot sa agtang. Paghuyop nim, manlupad an agipo hasta abo, magdali-dali paghanap nan papel para mosiga an baga. Kujaban nan kusog hangtod na mahaling...

Gana-gana na kodakan!

(kodak:F.Cos)

Martes, Agosto 2, 2011

Tagsakahan nan Kabuhi



Motigsim gajod nan Kulafu pagkahuman magkilaw kay para di kabuhion. Bisan hain na mga libro sa medisina hanapa, di gajod matunong kun uno jaon KABUHI. Laong pa ak manghod na gwapo: Umay inenglis nan kabuhi noy, LIFE? Ya ak makatubag kay an ak gwapa sab na amiga na nurse milaong man na may relasyon daw jaon sa taglaong na Anxiety Disorder.

Kun-o man ta kabuhion?

MAGSAKAY NAN VAND. Inday sin-oy nagpasiugda na hinkanganlan an van nan vand (past tense kibali?). Madagat an pagbati ugsa bagan jaoy bidli dapit sa suyo-suyo. Amo na jaon an kabuhi. Tambay: Maghapyas nan epikasin, polar bear, white flower… Kun ganahan kaw nan taglaong na organic – magdaya kaw daan udlot nan bayabas kay amoy im laguton kun bation na kaw nan kabuhi.

TAPNAN PAGKA-AYOK. Magluja kuno jaon. Kadaghanan hamtong na na baji an tapnan. Magsuka tapos magdamgo na maglupad sija nan hamubo da… magsagnit-sagnit sa kakahujan sa ija damgo. Pirme dun-an an suyo-suyo kay pirme tagkabuhi. Tambay: Magbakos nan lagos, magdapi nan linaob na dahon nan buongon, magpatambay sa MANYAMBAY na binisaya (di makasabot inenglis?) para mahisuka an piso (gamay na manok).

AYREHAN. Balitaw, ya gajod ak anay kasabot nan ini kay sa una, ad-on ko jaon hibatii sa bisikleta. Malagko hasta taas an bisikleta sa una. Kun mosakay na kaw, hawiran mo an manobila, modyagan kaw hampan motakyang kaw sa banjakanan ampa kaw moangkas. Amo jaon an mag-ayre. Pero ini baja, aja kaw kibali kabuhia nan arang katoda kun mosakay kaw sa motor o bisan uno na sakjanan na kusog an dyagan tapos kahanginan kaw na gikan pa kaw naligo. Jaoy kuno iban na mapatay kay tagskahan nan kabuhi. Tambay: Waya. Di maligo kun mosakay hampan magbukot kaw nan baga na baro na di abrigos para di ayrehan.

NAKAKAON NAN HAMOK NA TABA. Mabidle gajod an homba pero malami. Pero sahay, makalimot ta  nan aton taglaong na hypertension o cholesterol. Magpahikaon dajon isan na kun bahaw an kan-on hampan an homba kay tagsagulan nan black beans. Pagkahuman panig-ab, bation dajon an kabuhi. Tambay: Imni nan tambajan. Jaon gan bino nan sani na tagsagulan nan mga gamot. Inday kun jaon pa ini kuman sa tindahan kay makapalit man sa una na tag iska baso.

Taghajab, tagsawan kay nakakita nan nag-away na hapit mag-bono, nagselos nan sobra, tagpanuhot, tag-nerbiyos kay nakakita na di kun singod dato, yay tuyog kay naghuyat sa bana na dugay nakauli… mahamok mga sinugdanan nan kabuhi. Inig hikap mo matod bagtok gayod an suyo-suyo, ugsa arya an sagbong, lagos, banuis, bra na karaan kay amoy ibakos, lana nan nijog tagsagulan nan kaningag, Mallorca, Rhum Cana… lakipi nan grabo, herbabuena, malinaw, tangyad (pero bagan bas-oy na man anhi!).

Pugngan lam gajod nat na sakahan tan an kabuhi kay amo ra ta gajod nan miya na nakakaon nan pating!

(kodak nan sagbong: stuartxchange.org)

Lunes, Hulyo 25, 2011

Ilupad sa Kamiging!



May nadaut na jeep sa dayan ngad-on dapit sa Calagdaan. Isa ka pasahero nanaog kay tag-ihi. Nangajo nan katahuran kan Iya Magda na naglabit nan ija saja. Laong an pashero: Buynas, iya haman ijo CR? Tubag si Iya Magda na ya gan suyong sa kaistorya: Haphapa dakan sa kordiso.

Jari da an mga butang, panghitabo hasta bisan uno na bagan tagmingaw na ta mamati:

·        TIRONG – Nan bata pa ta, malisang gajod ta makakita nan panel. Kay ini kuno na mga sakjanan mandakop nan bata kay ibahog sa tirong. Pagpangutana nat kun uno jaon, motubag da an mga dagko na: Makina jaon na dako na bahugan nan bata. An ikalibang nan jaon na makina buyawan! Ugsa haros gajod an dyagan kun jaon nay panel na aja baja magdiliber nan Liberty na letse.

·        BANGA NA MAY KABO NA SARTIN. Inday uno na hapit man tanan bayay banga man an butangan nan tubig. Jaoy plato na sartin na amoy itabon hampan tasa na sartin sab amoy ikabo. Mangahuyog an muh-muh sa tubig, sunod adlaw barhibuan na. Inom man gihap ta. Mas gana gani kun lumuton na an ilayom nan banga kay mataghom.

·        Mga sulti nila Nanay: Ay ay pagksamok gajod ini na bata, pinta ka lingas, iton nay KANOY to im liog (buling na naporma nan amo ra kulintas). Hala paghunong na kay maka-ihi kaw naj-an sa banig. Trapuhi jari TAP-ING (laway na mimaya sa wayong gikan matuyog) nan im manghod!

·        Kalaong ta na amo nay pinaka-bibo na mga hanggat: (Pangutana:) Kaon kaw santol? (Tubag:) Oo (Sumpay:) Im tatay nag-untol-untol. Kaon kaw spageti? Imo tatay botete!

·        BOMBA na jaoy tika-tika. May am silingan na an bana Amerkano. Pangutana gajod ni Joe: Where is the water? Tubag si Tay Kulas: Go to the bomb! Sagda sab an ulitawhay na bata na sige nangita salida ni Sarsi Emanuelle: Si Tatay sab, Ah Joe, you use the BOLD!

·        ANAY na nagbakya. Hangtod kuman di gajod nak ma-imagine kun unhon nan baboy pagsukbot nan bakya. Pero makadungog na gan tan nan jaon, manim-as dajon kay sajonan kaw nan jaon na porma im igsugat. Isan kun antil na na anay hampan jaon bakya pa gajod na jaoy carvings na bahay kubo an tagsukbot, latot im espiritu!

Ayna, malisud gajod kuman kay sige lam ta nag-apas kun unoy uso. Magbalik gud ta nan palo-palo kun di ta makaplit ton washing machine. Mag-gamit nan suyod kun tagkuto; uman plansahan man an buhok kun ingguson dakan? Magbagos nan lukay para mahimo na silhig, magtugna nan apali… Mag-umoy nan kan-on para amo ra puto…

Hala, ali na dijo mangaon ta nan buybog!

(kodak:philamfood.com)

Lunes, Hulyo 18, 2011

Kita an Igot-igot!



Samtang tagsulti an mga bokabularyo na ipa-spelling, bagan naguyong an ak kilay. Kalisod bagan adto na mga pulong! Paglaong gajod nan entrante na: Could you please state the etymology of the word? Nangutana an ak tapad na- Uno kuno, iti mo lagi? Didto dajon ak hinawnawi na abtik baja ta gajod manhimo nan mga sulti na mahimo nato gikan sa iban na sinultihan.
Jari mga ehemplo:

* Eksklomosyon (gikan sa Slow Motion) - Paggamit sa at sinultihan: Paghikita gajod ni Lito Lapid sa ija mga kontra sa waya hasta tuo, nahinumdom sija na isa dakay ija bala. May man ija kutsilyo, ibutang sa buka nan ija pusil, pagboto gajod, pikas an bala... igo an kalaban sa waya hasta tuo! Dyagan dajon sa ija kabayo NAG-EKSKLOMOSYON sija paglakso. Paghidalit nan labot sa likod nan kabayo, dyagan an hajop, nag-abog da an agi! (Lingin-lingin na an mga mata nan namati na ya makapangita nan sine!)

* Pasensyo (gikan sa Fashion Show) - Paggamit: Ay ay panga-kihay gajod nan jaon mga dyaga na at silingan. Panga-hajiktin tun mga baro, kita na ton igot-igot! NAG-PASENSYO pa gajod kaina didto sa plaza. (An iban makalaong na layake jaon nan Pasensya!)

* Eksibiksyon (gikan sa Exhibition) - Paggamit nan at mag lumon: Grabe na eskrema nila kabii didto sa eskena. Pinta anay na lalis ton politika. Na kay hayang-hayang kay nag-inom nan paog, wagit an lamesa umay tag-agihan nan kayag na nag-kastineblas! Abot an kapitan, posing dajon kay taghan-an nan mga bayong, pagsuod nan isa, judo karate an kapitan, ya makabantay an bayong sa EKSIBIKSYON ni Kap. Huyanak sa lupa an bayong. Hapit malobo an ngipon!

* Kumpiti (gikan sa confetti) - Paggamit nan at mga kilaya: Tagkasal kahapon si Lucia sa ija ka-chat na Kano. Marajaw gajod an dekorasyon kay nag-arkila nan serbisyo nan bayot na taga Dabaw! Buyak pa kaw imo, kalidades! Pagsugod nan kasal, nag-abri nan karton na mga kaba-kaba man baja an suyod! Pagpaso gajod nan mga ninong hasta ninang, nagpabuto an bajing nan KUMPITI! Tagkayasan si Mayor kalaong na may nagpasalba, nakalanit nan ija pistola sa hawak, hapit katiro an bayot! Tim-as lagi an mga wayong nan tanan lakip si padre!

Mahamok pa na mga panultihon na isahay di kasakay an iban. Pareha dakan lamang gajod nan jaon SPLIT. Mopasundayag dajon paglaong sila ni Tiyo: Kami ni Tonio? Split gajod kami ton na higaya! (Aksyonon pa gajod an duha ka tudlo na nagpikit na untana an split buyag man!)

Na hala lamang kay amo man gajod jaon an at taglaong na kaugalingon na style. May balitaw am kilaya na nahuyog sa hagdan sa am eskuylahan, kinse ka gaygay. Tagkataw-an man sija, pagkahuman pagtindog, namah-pah sija hampan misulti nan makusog: UMAN MANGATAWA MAN KAMO? MAGBUOT BAJA KAMO KUN UNOY AK STYLE MANAOG?

 Ugsa magbibo gajod kun magkita na. Umay mga langgam na mag-alijawjaw. Dugang pa na mga byanghagon, pinta kakusog an buylo nan tingog. Kun makalaghay sab, amoy gajod dajon jaon taglaong na: Ay ay to mga bergatinya!

 Na jaanay pa kay lanton ko anay jadto ak estudyante na mipiktaw sa koral!

(hulagway: dailymail.co.uk)

Lunes, Hulyo 11, 2011

Human Pista, Bag-id Night na sab!




Mga panghitabo na usahay di kapuggngan kun pista:

* Si Mano Patok namista. Panghi-ingkod gajod nija sa taas na taborite, taghawagan dajon nija an hawak nan ija karsones. Na kay arpiler may ija taggamit sa ija pundijuhan nahilakip nija pagtusklok an mantel pagkipot na nija nan hinawagan. Samtang naghigop-higop sija sabaw nan lauja, nahinumdom sija na mokadto pa baja sija sa ija kumpare sa pikas iskina. Laong sija: Ayna mag-una ak dijo kay nag-ikag ako. Pagtindog gajod nija, nagujod an mantel... iban an mga plato, kutsara, platito, tanan hasta kutsarita sa lamesa.

* Pagkatapos ni Mare Asay pagkaon nan homba sa pista nan ija lumon, nanhijamod sija sa kusina kay nagkinlaw an ija puhong sa kataba nan linuto. Nagutana sija kun hain an tualya kan manarapo sija ija simod. Milaong ija igtagsa: Sa kurtina dakan, ato-ato da bitaw ini. Nahikalimot sija na nagsursi sija nan nagisi na kampopoy nan ija bana hampan ija da tagtuslok an dagom sa kurtina nan ila kusina. Paglingi nija, nagtapak na an dagom sa simod ni Mare!

* Para di na si Torigok mokadto sa lain pa na bayay, tagpuno dakan nija daan an ija plato nan sud-an kay sige na bitaw kuno kaka-on nan kan-on. Pag-usong gajod nan linuto diretso sija mitalikod kay para moplastar. Ya sija kakita na may baja ido sa ija siki. Nahisukarab sija, nahukad an pagkaon sa sayog. May mikatawa pero tagbawi dakan nija paglaong sa kusog na tingog: Hala kamo, kaya nijo jadto?

* Si Bodong isab ak higaya, di na gajod sija mamista bisan hain. Nan gamay pa sija nakaiban sija sa ija mga amigo pamista. Na kay maitom sab daan sila na kaliwat, naghaja gajod sija paglaong nan ila tamistahan na: Ay ay, kaabtik gajod nijo makamatok nan pista! Kay hinsaypan sija na Mamanwa.

* May sab naghanap nan tigib kay ija pasilsilan an bukog na mihuot sa ija kingking. Ija tagkulikot an utok nan bukog na kay mihuot man an kingking...

Jaoy mahipuslot sa pantaw; makawras nan miya kay hingkagid-an; magpakagod nan nijog kay nakakaon nan sili; magsagpi nan tusan kay iputos sa bring-house; mapuklid sa koral ka nakatigsim; mag-abog na an agi nan sinajawan sa lagwerta kay bayong-bayong na...

Bibo kun pista. Magkapuliki lam an nagpreparar pero kun ija gajod isipon pagdajaw, an marajaw man na relasyon an tagpakita did-on, mauno kun uno ray tag-atubangan...

Tya na dijo, mamista ta!

(hulagway: flags-superstore.com)



Linggo, Hulyo 3, 2011

Bagang na Parabayong



Ini lagi malisud ta, di na ta makabantay na nagisi na baja an bilahan nan at karsonsilyo. Na kay kampopoy pa man lagi sa una (boxers na kuman) ugsa kun mogak-ang pag-ingkod kay magduwa nan pintik-pintik lastiko molisit si Iyo sa ubos. Mogitib. An mga baji na makakita molaong na: Uman adto milipit bagan kakinlaw? Magkalipo-lipo dakan lamang pagtubag: Organo! Na mopadajon pa man gajod pag-imbestigar an mga maldita: Kakinlaw na organo? Moapas dakan lamang gajod nan marajaw na tubag: Amo kay katsila!

Daan na man imbentor ta sa gagmay pa ta. Kun magdabo na gan an organo, manhujong sa mangga. Dapogon sila nan pillion kun hain pinakalingas kay amoy kusog molupad. Maghanap nan hilo de garita nan bugkutan an iska siki. Magtukod nan duha ka tukog na may sab hilo na nagbaybag. Ikonektar jadto sa isa pa ka gihay na nasentro sa tunga nan lata. Bijohon an organo nan ihukot sa tunga nan jadto hilo. Magbiliwbiliw an organo ugsa na an gihay magdusmog-dusmog sa lata nan an tingog : tok tok tok tok tok. Maninggit dajon: Nag-galing naaaaa. Galingan kuno jadto. Kun lujahon na an organo, inusnos an likod sa semento para molupad na sab hasta magbijok-bijok sa hilo.

Pero kuyba jaon bagang na parabayong kay sungajan. Adto jaon baja sa pungkay nan nijog kan ija su-abon an sanggutan na jaon nay tuba. Di gajod kun aja da tigsim kay mapuli man sa paka ugsa mahuyog sa ubos. Magduhaduha ta pag-suod kay an kadako nija baga liso man nan avocado na Imelda. (May matod sab gayay na Imelda hasta buyak.) Bilib gajod an iban kun mapuyot nim an bagang na sungajan, kibali isog na gajod kaw karajaw kay kun aja kaw kasungag?

May matod am silingan na taga-Cebu. Nalintar gajod sija paglaong na magduwa kami nan organo. Iulit kuno kami sa ija Mama kay kabastos nam. Kay uno? Nagutana kami. Tubag sija: Dumaot man nang organo! Dungan man gajod kami paglaong na: Dapajon ta kaw! Unoy pagkadumaot ini ampakan! Hampan, paghikita nija, milaong sija: Aw bakukang man diay na! Laong si Pating ak amigo: Jatis, aja ta man kaw kasampalo, unoy bakukang ton bagang?

Mas nalisang sija paghagad nam mangaon nan lamaw! Laong sija: Mangaon diay mo’g lamaw? Tubag namo: Oo napagkalami! Nagkayaot intawon an ija wayong kay an lamaw baja sa ila, bahog sa at.

Pero kun at gajod dumdumon amo, bagan bahog man an at lamaw: Magadaya balde, kondens na gatas, brown sugar hasta domino (kun ya gan, patatas sa ila Mano Loloy). Pagtuhob, ihukad an sabaw sa balde nan jadto parte da nan nijog amoy ikuligaw sa ponto da na unod nan botong. Na kay mahikalimot man pagdaya luwag, kutawon nan alima para masagol an mga sakot. Molutaw an marie domino hasta patatas sa matim-as/puya-puya na lamaw… bahog gajod matod. Ihiwana sa baliungan, higpon nan pina-tanog, magtinigaway an mga bogoy-bogoy… Hurot, way mabilin sa balde.

Amo gajod ta, mabibo, Magana. Kun jaoy katsila na organo, an at sab mga pagkaon sa dagat jaoy kilay-anan. Parehas nan bayat. Jaoy bayat na sapatos, hanginan, kendi-kendi…

Balikan ta an organo. Sa iban na lugar pangan-on kuno jaon. Sangyagon. Pero bagan mga gagmay pa man na organo siguro an ila hukyuon kay kalian nan jaon lagko na. May kuno nagpasigarbo na magluto nan organo. Tagdad-an nan isa ka silopin. Nagtadtad nan ahos hasta Bombay, nan taghuho an iska putos na organo. Padalit nan mga mamang, tagpasuan man, unabis nanlupad tanan. Ya nay ila sumsoman, marajaw gan may pa salin na binungganan na mayupgas, amo dakay tag-gisa…

Arya iska bol na pirik-pirik, bayong gihap an bagang… aw, sila baja.

(kodak: magnetsmagnetsmagnets.blogspot.com)

Lunes, Hunyo 27, 2011

Aliwagi nan Tangkaraw!


Kuyba kun dugyom. Ugsa mahadlok ta kay di man ta kakita kun unoy ato igsugat. Sawanon dajon kun jaoy bisan aja da mokagiit na sanga nan kahoy. Sa at hunahuna, kapre na jadto na nagpungko sa kahoy na dako an tinamboy. Mugbo an gininhawa, magpaspas pagpanaw, paghuros nan hangin hampan nahuyog an langkay, kibad dajon na dyagan tapos molaong dajon sa ig-sugat: Nay, taglanat gajod ak nan ayok MORTAL PA!

Kuman, mag-isog na an mga hamtong kay an mga bata magpanaw na nan duyom. Molaong sila na: Sa una, di na gajod kami papanawon kun alas sayis na kay mag-orasyon na. Manhayok na gani an mga tiki sa lupa, na hipos na tanan. Ayang-ayang hain sab sila maningod sa una na madugyom pa man. May generator na tagmontar nan taga munisipyo na kay mokumpas man an suga pagpurot-purot sa makina!

Kun jaoy isa ka miyembro nan pamilya na alas otso ya pa kauli, magdagkot na nan tangkaraw hasta moron kay paghanapon na, Mauno kun an anuhos hasta bilo mokulikot sa ilong basta kay apason. Sa ilaja parehas sa Tabon-tabon o sa Malingin hasta Suyatan, magbugkos nan langkay kay amoy ig-suyo kun atoy batokon. (Taym pa, uman matod molaong man an mga tiguyang na “ikaw kakusog mo molaghay, tag-uyagan na kaw siguro nan baga langkay!” Arang kadako na uyag o arang kakusog mosilaob? Na inday kay bas ak mawaya nan storya.)

Pinta gan na hilam, maghaling nan bonot. Makatuyo an im luha pero hala dakan lamang kaysa masakit nan malaria. Ya man igdungog jaon dengue sa una…
Kun may kaya gamay na pamilya, jaoy petromax. Ganahan dajon magdapog an mga bata inig sindi nan petromax kay kagana suyongon jaon arkohol na sindihan nan Rizal na posporo kay green an kyajo. Buttefly an pabelo na amoy makapawa hamapan magbomba dajon nan hangin… pero mas bibo gajod jaon mangispiho na kamo sa ubos na parte na kinlaw kay magpahikatawa dajon kay an mga kawaynganan amo ran na bakoy an porma! Isan na kun isuod an wayong, maunat an bajho umay hayuan an im puhong. Magpisi-pisi na kumatawa hampan sagdahon dajon nan nagsindi.

Kahamok lamang na ya nak matestingi tungod kay ya may lagi kuryente pa. Daan na mak mahilig nan tokar hampan hinajaw nak sab sa una. Magpraktis na gan nan sajaw, magpas-an na nan jadto pono na baga maleta kadako. Magpalit nan battery na itom an kolor para dugay moayop. Kun an dagum molaktaw na kay garas na an plaka, butangan nan piso. Ganahan dajon mamati kun an 33rpm na plaka ibutang sa 45rpm kay amo ra kengkoy an tokar. Kun an 45rpm balihon sab himuon na 33rpm, maninggit dajon: Naaaaa umay bayot na boses! Hinay na gan an battery, ibuyad.

Ay kabibo lam. Isan kun jaon dugyom na hampan molimba an im manghod na lyaki kay tagbanga daw nan timos an ija, magkapuliki paghanap nan Vicks para kataghuman.

Isahay lagi sab, tungod sa kuryente, kumplikado na an kinabuhi. An mabibo sa una, ya nay lami kuman. Kay ya na man gajod ak makabati kuman nan mga bata na nagduwa na nagkanta: Lonlon brids is poling down poling down…my dear classmate… HAMAN KAW SA APPLE KUN SA MANSANAS? Bahinon dajon an taga apple hasta mansanans nan magbinirahay. Inig kadajang iska semana an tigaw kun nabaliskad an kaiban na baji hampan nagsuhaw!

Hala kay anhi brownout kuno silom, mag-charge ak anay nan emergency lamp. Kun di gan maapas, na mag-aliwag ta nan tangkaraw.

(kodak: sustainableudesignupdate.com)