Habak

Hapit na sab pista nan mga patay. Mokadto na kaw sab sa sementeryo iban nila ni Dodo kay mag-umoy nan hilis na mga kandila. Pormahon na lingin para plorwaks sa ijo sayog. An jaon maitom-itom na, tunawon dakan sa sarsa na tagbaag sab sa kandila. Hampan kun mosiga na an tunaw na kandila, piskan nan tubig para mahimo nan Santilmo! Maninggit dajon kamo kay kabibo maghimo nan santilmo.

Pero kun duyom na gani hampan matukod jaon santilmo, hadlok na karajaw. Hain pa kaw gawas na manlanat raba kuno jaon. Sanan jaoy kuno kayag na nagkundinar na mag-gujod nan kadena. Jaoy sab pari kuno na magsakay nan kabayo na puti! Basta pistang minatay na gani, mabibo kun adlaw sa sementeryo pero sidangay sab mogawas kun duyom!

Nan iska tuig, may im higaya na nagstorya na nakakita kuno sija nan baji na taas an buhok tungay duyom. May daw naglagutab sa ila likod. Lahing adto! laong sija. Ija puwakon an nijog kay para isagol sa ginat-an pagkasilom. Paggawas na nija sa ila likod, nagtindog sa kapun-an nan nijog an baji! Hikoy ija itlog hampan nakatil-is gajod sija pangihi nan midyagan na sija balik sa ila suyod. Kumpot sija haboy kay bas moapas an baji.

"White lady jadto!" Milagat an mata ni Iya Ondit paglaong sa ija. 

"Bagan puya man an baro Iya," tubag sab an im higaya.

"Na di kwan adto... ayok na muluparay!" kalaong nimo na molaong si Iya na Red Lady jadto.

"Na uman didto man sija sa kanijogan Iya? Bas sija kahuyugan nan lahing?" padajon pa gajod imo higaya pangutana...

"Di jaon sila dutlan na bisan uno, bisan langkay pa o iska bulig na botong an mahuyog kay gamhanan ton!" Nagkadako na gajod an pagkalagat nan mga mata ni Iya Ondit nija...

"Unhon man jaon sila pagsumpa Iya, bas timan-an ak nan jadto kay misuyong raba dak!" bagan kahajaon na gajod an im higaya.

"Na, mag-habak na kaw gajod. Mokadto kaw sa ila ni Iyo Tikyo nimo sa Doot kay manyambay man sija. Magdaja kaw daan kapsula, pangajo kan Ingko nimo kay pulis man," tambag nija sa im higaya...

Sunod adlaw, nasina kaw gajod sa im amigo kay binakos na nija an habak. Nylon an taghukot sa kapsula na tagkipi para di mahukad an suyod.

"Kuyo nan Santo Kristo na nagtigtig ni Iyo sa kapilya nan Birnes Santo amoy jaon sa suyod," laong im amigo.

"Kay mahadlok an wakwak sa kuyo?" nagutana kaw kay inosente man lagi pa.

"Amoy laong ni Iyo Tikyo. Tagsagulan sab daw nija nan pinamaya na atay nan hayas na ija nadakop sa kuyba," ya na kaw katingog. Na kay di man mutoo si Nanay mo nan habak ugsa kutob dakan kaw sa kasina.

Kuman pistang minatay mangadto na sab kamo sementeryo. Hingkaisgan an isa pa nim ka amigo ija Mama kay milaong sija: Ma, uman ya may at patay, kabibo nila!

Simbako! Laong ija Mama. 

Hain pa anhi santilmo?

(kodak: en.wikipilipinas.org)