Habak

Hapit na sab pista nan mga patay. Mokadto na kaw sab sa sementeryo iban nila ni Dodo kay mag-umoy nan hilis na mga kandila. Pormahon na lingin para plorwaks sa ijo sayog. An jaon maitom-itom na, tunawon dakan sa sarsa na tagbaag sab sa kandila. Hampan kun mosiga na an tunaw na kandila, piskan nan tubig para mahimo nan Santilmo! Maninggit dajon kamo kay kabibo maghimo nan santilmo.

Pero kun duyom na gani hampan matukod jaon santilmo, hadlok na karajaw. Hain pa kaw gawas na manlanat raba kuno jaon. Sanan jaoy kuno kayag na nagkundinar na mag-gujod nan kadena. Jaoy sab pari kuno na magsakay nan kabayo na puti! Basta pistang minatay na gani, mabibo kun adlaw sa sementeryo pero sidangay sab mogawas kun duyom!

Nan iska tuig, may im higaya na nagstorya na nakakita kuno sija nan baji na taas an buhok tungay duyom. May daw naglagutab sa ila likod. Lahing adto! laong sija. Ija puwakon an nijog kay para isagol sa ginat-an pagkasilom. Paggawas na nija sa ila likod, nagtindog sa kapun-an nan nijog an baji! Hikoy ija itlog hampan nakatil-is gajod sija pangihi nan midyagan na sija balik sa ila suyod. Kumpot sija haboy kay bas moapas an baji.

"White lady jadto!" Milagat an mata ni Iya Ondit paglaong sa ija. 

"Bagan puya man an baro Iya," tubag sab an im higaya.

"Na di kwan adto... ayok na muluparay!" kalaong nimo na molaong si Iya na Red Lady jadto.

"Na uman didto man sija sa kanijogan Iya? Bas sija kahuyugan nan lahing?" padajon pa gajod imo higaya pangutana...

"Di jaon sila dutlan na bisan uno, bisan langkay pa o iska bulig na botong an mahuyog kay gamhanan ton!" Nagkadako na gajod an pagkalagat nan mga mata ni Iya Ondit nija...

"Unhon man jaon sila pagsumpa Iya, bas timan-an ak nan jadto kay misuyong raba dak!" bagan kahajaon na gajod an im higaya.

"Na, mag-habak na kaw gajod. Mokadto kaw sa ila ni Iyo Tikyo nimo sa Doot kay manyambay man sija. Magdaja kaw daan kapsula, pangajo kan Ingko nimo kay pulis man," tambag nija sa im higaya...

Sunod adlaw, nasina kaw gajod sa im amigo kay binakos na nija an habak. Nylon an taghukot sa kapsula na tagkipi para di mahukad an suyod.

"Kuyo nan Santo Kristo na nagtigtig ni Iyo sa kapilya nan Birnes Santo amoy jaon sa suyod," laong im amigo.

"Kay mahadlok an wakwak sa kuyo?" nagutana kaw kay inosente man lagi pa.

"Amoy laong ni Iyo Tikyo. Tagsagulan sab daw nija nan pinamaya na atay nan hayas na ija nadakop sa kuyba," ya na kaw katingog. Na kay di man mutoo si Nanay mo nan habak ugsa kutob dakan kaw sa kasina.

Kuman pistang minatay mangadto na sab kamo sementeryo. Hingkaisgan an isa pa nim ka amigo ija Mama kay milaong sija: Ma, uman ya may at patay, kabibo nila!

Simbako! Laong ija Mama. 

Hain pa anhi santilmo?

(kodak: en.wikipilipinas.org)

Lugod

Imbes kay mopanaw na kaw tana kay magduwa nan Bilin-bilin Nan Kawit, tagtawag na sab kaw ni Nanay nimo: Ibuyad an battery kay moayop na an radyo. Mamati ak naz-an nan Handumanan Sa Usa Ka Awit kay bagan gana ad-on na kaagi!

Im tagdali-dali paghuslo an battery sa linukot na kini na sudlanan. Ugsa baja dali da miayop kay di man kun itom na battery an tagpalit, puya da man! Naghanap kaw dajon nan parte sa bintana na naigo nan suga. Tagplastar mo an unom kabuok battery... Nay, jaon na may nalata na isa kabuok! Tubag sab dajon si Nanay nim: Jadtoy isa na ak tagpiot sa imabaw nan aparador!

Ikyas kaw dajon pagkahuman. Modiretso na kaw tana sa ila ni Tonio nakay may damtrak na naghukad nan graba sa eskina kay sementuhon na siguro. Dyagan kaw dajon pasingod sa nag-bukid na graba kay maghanap kaw nan lugod. Gana gajod jaon malingin-lingin hampan mahait-hait sab kay para gajod malugod an mga buling! 

Nakabagat kaw sab nan lapad na bato na puti an kolor... amoy jaon baseyo nim inig taksi nijo nan payot nan sigarilyo... Singko kibali an Champion, dos an Hope, sengkwenta an Malboro hasta Winston! Mahamok gajod im kwarta-kwarta nan ini na baseyo kay gana na pagkalapad. 

Miuli kaw anay kay ibutang mo sa ijo pantaw an duha ka lugod na im hibagtan. Pag-abot mo sa ijo, namati na si Nanay mo nan drama. Laong an radyo: Akong bukahon ang akong mga mata. Uy! Unsa kining akong nakita? Kinsa man kanang kauban sa akong bana? Singgit dajon si Nanay mo: Atete! Nangabit baja ton im bana Day! Di na gajod nim pasayloon kay kaduha na gud! Nakurat kaw kay kalaong mo sin-oy tagbanghag ni Nanay mo an radyo man baja! Nagsinok da kaw sa kusina kay bas na kaw sab suguon kun kit-an...

Pagbija mo sa ijo, an paninggunon nan radyo amo ini: Gihilak ko ug kusog ang akong gibati Ate, mura gyud ug gitabunan ko sa langit niadtong panahuna! Nangutana pa gani ako sa Diyos nga NGANO MAN? Hampan misagbat na sab si Nanay mo: Amo kay sobrahan da nimo pagpa-dada to im bana! Kun ako, gira gajod, ay na pa!

Dyagan na kaw sab palajo sa ijo. Pag-abot mo sa ila ni Tonio nagsambara na sila kay magtago-tago... Mo-entra gajod kaw hampan magbaylo dajon kamo ni Peping nan baro para makulto si Tonio... 

Pirme man kaw lam maigot kada duwa...

(kodak: jamactivewear.com)