Pinaksiw, Pinutos nan Dahon nan Mangga

Naka-bale si Tatay mo sa Insik nan isa ka lata na Milo. Magdali-dali kaw pagtarutot nan papel para sudlan mo nan unom ka kutsara kay kun abtan kaw ni Nanay, na makibit gajod an kilid. Manaog kaw dajon para magpaila sa im mga kaiban nan imo tinarutot na Milo...

Sabado man jadto, nagkahagaran an imo mga amigo na mangabay. Nagtugon dakan kaw kan Iya Metring na lang-on sila Nanay nim na mokadto kaw sa dagat. Tagbaybagan mo anay nan lansang an kimpit nan im sinelas kay nabugto na man gud. Pagdukdok mo nan lansang, hilis na baja gajod an sinelas kay an gid-anan gani nipis na karajaw jaon nay mga lingin-lingin na porma. Magpapalit da kaw kan Mano nim kun makadaog adto sa buyang...

Pag-abot nijo sa Baybay nagsugod na pagbira an mga mangabajay sa pisi na dako hinukot sa ila hawak. Hawid dajon kaw sa dako na pisi na sumpay sa baling. Nabati nimo an kusog nan iban na mga mangabajay kada bira nan pisi. Ya kaw kahibayo kun hamok ba na kuha an baling pero hapit na sa baybajon an baroto na nagsunod sa baling...

Pag-abot na sa mabaw, mi-imabaw na an baling... nagpisi-pisi an pinta kahamok na bolinaw! Sugod dajon kamo paghakop nan isda. Taghubo nim an im baro, tagbugkot sa may liog dapit para di molapos an mga isda. Mga upat ka kamas napuno na an im baro ugsa atras na kaw sa may buhangin. Bagan hingkasudlan an im talinga nan tubig. Balik kaw kadali sa dagat para mag-ugom nan tubig. Imo dajon tangalimugmog, tagbuga hampan tagbutang sa imo payad nan tagpa-tuyo sa im talinga. Nan, nagpiktaw-piktaw kaw na pina-takilid para kibali makabig an tubig na misuyod sa im talinga. Nawaya man sab hino pagka-taud-taud...

Pag-uli na nimo, nagdyagan kaw hinawiran an baro na may isda sa pikas, an pikas na alima sa imo kampopoy kay bagan mahubo na. Ya nim karajaw todahi im pagdyagan kay bagan matangtang an lansang na im tagbaybag sa im sinelas...

Naghangos kaw pag-abot sa ijo... Sa likod kaw agi kay bas mabasa an sayog. Pagbutho gajod ni Nanay mo sa may kusina:

"Nag-anan na kaw sab nan Milo amo? Ay-ay kaw na bata, di nim jaon kan-on kay aja jaon timplaha kada pamahaw da! Uman iton im daya nagtuyo man?"

"Nay, jari bolinaw ak pinangabajan.." bagan nahadlok kaw kibiton.

Nautro an wayong ni Nanay mo na bagan naluoy dimo…"Na hala, pagkuha dajon nan dahon nan mangga kay magpaksiw ta. Manhinab-ang kaw dajon..."

(hulagway: hellinahandbasket.net)

Magpasigin kay Tagsawan

"An kan Liklik mga saging, aya mamunga kay taghangin, kun waya pa hangin-hangina, an kan Liklik saging namunga na," kantahay si Nanay nim samtang tag-buwa an bata na gamay. Amo ra putos an bata kay an buwa sako nan arina na General. Tagbugkot an kada tumoy, nan taghukot sa pisi deretso sab dajon na pagkalambod nan pisi sa haligi. Nagsalut si General hampan an im manghod nagbalingon sa ilayom nan buwa...

Jaoy sab buwa na uway sa ijo diskanso. Kun way sugo ni Nanay nim, ganahan kaw gajod magsakay-sakay. Todahan mo pagkundas para taas an paglabjog. May kaisa balitaw na hapit kaw mapuli sa buwa kay sobra da na pagkalabjog. Dagaton si Pitoy kun kamo duha mag-buwa ugsa di na sija mulakip paghigda dimo...

Kaina, naghigdaay kaw sa buwa hampan nag-istoryahay sila ni Nanay mo hasta ni Iya Mansing na ijo silingan. Nagpatuyog-tuyog kaw kaw para kaw gajod makabati ila kukabildo: Aja jaon baranga si Soling kay pinta ka libakera! Buylo an tingog ni Iya Mansing. "Sajonan kaw, tagpasanginlan nija si Minda na kabit kuno ni Berting! Ugsa man jaon midako an tijan. Ya sija kahibayo na mamarangay na kaliwat iton sila ni Minda? Ay na pa, nan paghi-anak gan kan Minda jaoy daw kaluha na hayas! Ugsa, inday kun unoy suyod jaon tijan ni Soling! Tagdautan ton!"

Tanhuyasan kaw nan tignaw sa buwa. Imo raba nasumbag si Boknoy na bata ni Minda. Ayang-ayang isab magpadaug-daug kaw na tagsiko man kaw pagduwa nijo gapis-gapis. Pero ya man siguro nija adto tujua. Pinta ra ba na haja ni Boknoy! Hampan taglang-an kaw nila ni Goryo na: Tiwas kaw gajod! Iulit kaw ni Boknoy sa ija Nanay hampan barangon kaw! May raba daw ija tagpakalibang nan danggit na ikog an nag-una! Laya-laya na raba tun tunok nan danggit!

Nanim-as kaw nan panihapon na. Tangutana kaw ni Tatay mo na uno ya kaw ganahi mokaon na paborito man tana nim an ginat-an tinabal na bolis sinagulan nan kalamunggay. Naglingolingo da lam kaw... 

Taud-taud, miabot na sila Iya Toping hasta ija bata kay magpatapa. Manapahay man si Nanay nimo. Tagkumputan nan haboy an bata hampan nagkuha nan luho na may baga na tagkujaban ni Nanay mo. Tagplastar an sampon nan letse sa imabaw nan baga nan nagjam-jam si Nanay... Taud-taud, tagbutang na an tawas sa lata... Nagsili-sili samtang natunaw an tawas... Pagmaya, hurot kamo mitan-aw sa tawas. "Naporma man nan kalo nan dewende ini!" laong ni Nanay mo. "Tag-tiaw-tiawan ton im bata nan mga dewende kay inday taghilabtan mo man Neng an jaon dyakit sa ijo likod?" Mijango an bata: Naglabak ak nan hinugas kabii hampan ya ak makalaong na TABI TAWO!

"Ay na, mag-ihaw gajod kamo nan dumyaga na puti an kolor, ibutang sa dyakit para di na kaw paghilabtan nan jaon mga gwatse na dewende!" Amoy laong ni Nanay mo.

Pag-uli nila Iya Toping, mihangjo kaw na taphan kaw sab kay tagsawan kaw nan ya kaw kasabot kun uno. Misugot sab si Nanay nim kay may pa may sobra na tawas hasta kamangjan. Kujab na sab sa luho na may baga, tagbutang an tawas... nagsili-sili... mimaya...

"Uman ini? Isda? Tagsawan kaw nan isda?" nagkabuyong an tingog ni Nanay mo na nangutana dim.

Haja mo gajod! Gakos kaw dajon kan Nanay mo, nagbakho na milaong: Nay, sumpaa nay! Di nak makaya malibang nan danggit kay kalaya nan ija tunok!

(hulagway:peterdickinson.hubpages.com)

Samtang Naghilumyom an Hinangkan

Kilom-kilom na. Bagan mitim-as na an puya anay na langit pasingud na pagdugyom. Nakalitan kaw paghibati mo im ngayan... Tagtawag kaw ni nanay nim. "Pagpalit didto gas kay hurot na an at paka-adlawan." Kuba dajon an im dubdob. Molabay na kaw sab sa bayay nila ni Mana Bersing na taghanog na ayok. Hala lam kay modyagan da kaw...

Hinawiran an lipig, kusog an buto-buto nan im kasing-kasing. Kibad kaw dajon na dumyagan. Tagduhoy mo an lipig sa tindera pag-abot mo sa tindahan nan Insik. "Uman taghuyasan man kaw?" nangutana si Melda. "Aya, nahadlok ak nan ido!" tubag sab kaw. Sa im huna-huna, an pagbalik na man sab...

Di na kaw kadumdom tag-uno mo pag-uli basta kay bagan katuyohon an im lakang gikan sa tindahan pauli... Misuyod sa im huna-huna an mga istorya nan mga bogoy-bogoy: Magpahipi jaon ayok dapit sa may kalipayan hampan baboy na ija porma. Puya an mata, sahay molupad jaon mahimo na dako na kagi. Haros na sab im dyagan...

Pag-abot sa ijo, diretso dajon sa kusina kay naghanap dagmay. Maghimo na kaw nan bag-o na moron kay jaon nay burot-burot na parte sa sindihanan nan karaan na suga. An dagmay amoy himuon na pabilo. Ihuom anay kadali sa gas an panapton para makahunop an gas...

Nahinumdom kaw na jadtoy baja ipadrowing sa imo nan im maestra. Na di raba kaw kahibayo magdrowing. Magpailag dakan kaw. Magkuha kaw cocomband para bas-on gamay nan gas. Ipailag an piktyur nan tawo hasta miya... Silom, mag-ajag na gajod kaw kay bas kaisgan na kaw sab ni Mam. Lain raba sija kay padupahon kaw kun di kaw ka-memorize multiplication table. Hampan butangan nan libro an im duha ka alima...

                                                      ***

Pangkahuman panihapon, nagdali kaw panhugas plato kay mag- asayment pa...

Uman adto? Bagan may mikyagi sa kusina? Inday an kagi na man jaon! "Nay, nay, haman si Ingko!" Nanghinaot kaw na ya mopanaw im maguyang kay kada duyom man sija sa ija kihajan. Magpaiban kaw kay mangatuyog na man gud jaon sila ni Nanay nim pagsajo. Kadugay sab ni Tatay mouli, adto nagisda... "Adto nag-uyag!" tubag ni Nanay mo. Na, ya nay gajod lain himuon, magdalidali dakan kaw pagpailag.

Sa paghigda mo na sa lantay, mikagiit an karaan na na kajawan, misuot kaw sa imo moskitero nan taghuyop an moron... Bisan malangka, naghaboy kaw. Hamok na huyamham an nanggilok sa im alima hasta na sa liog gikan sa haboy. Nakabati kaw nan nagkapakapa. Hapit kaw mosinggit pero nahinumdom kaw na an hinagkan matod naghilumyom na sa pugaran. Tagkuhaan mo raba adto nan itlog kaina kay tagsagol sa Tru-Orange...

Pijongon dakan pagdajaw an mata para mahikatuyog. Magsag-ob pa raba kaw pagsajo... "Amahan namo nga anaa sa langit..."

(hulagway:newtothefarm.blogspot.com)